Hayvanları Koruma Kanunu ile Türk Ceza Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, TBMM Genel Kurulu'nda kabul edildi. Hayvan Hakları Savunucusu Avukat Seray Yörük, kanunda yapılacak olan değişiklikler hakkında sorularımızı yanıtladı. Yörük, hayvan hakları ile ilgili yeni düzenlemelerin neler olduğunu ve yapılan değişikliklerin yargıda nasıl etki bulacağını anlattı.
Yeni çıkan Hayvanları Koruma Kanununa göre hayvanlar artık can statüsünde midir? Cezai olarak getirilen düzenlemeleri anlatır mısınız?
Yasada, en çok dikkat çeken kısım hayvanlara yönelik işkence, şiddet, istismar vb. eylemlerde bulunan yani hayvana kasten zarar veren ya da öldüren şahıslara uygulanacak yaptırım TCK kapsamına alınarak hapis cezası verilmesidir. Bu elbette çok önemli bir gelişmedir. Ancak toplumun vicdanını rahatlatmaktan uzak, gerçeklikten oldukça uzak bu maddenin caydırıcılığı bulunmamaktadır. İnfaz yasamız gereği, bu suçlardan ceza alacak olan şahıs 1 gün bile hapis yatmayacak şekilde ceza alacaktır. Yani hayvana eziyet, kötü muamele gibi suçları işleyen şahıslar ne yazık ki kanun karşısında caydırıcı bir ceza almadıkları için yaptıkları yanlarına kar kalacak ve bir nevi ödüllendirileceklerdir. Yine, biz hukukçuları ve hayvanseverleri üzen başka bir madde hayvanla cinsel ilişkiye girme suçu adı altındaki maddedir. Bu suçun adı hayvana tecavüz / istismar ve saldırı suçudur. Hayvana tecavüz etmek normalleştirilemez. Suçun adının acilen düzeltilmesi gerekmektedir. Aynı şekilde bu suçta da yasa teklifinde belirtilene göre, suçu işleyen sanık hakkında 6 aydan 3 yıla kadar hapis ve 100 gün adli para cezası verilmesi öngörülmektedir. Ancak ne yazık ki bu suçta caydırıcı değil, ödüllendirici bir cezadan öteye gidememektedir. Çünkü verilecek cezalarda erteleme yapılması hukuken kaçınılmazdır.
Evet hayvanları kasten öldüren ve zarar veren kişiler hakkında belli cezai yaptırım getirilmiştir. Bu kısmen olumlu bir gelişmedir. Ancak verilecek olan cezalar ne yazık ki yeterli değildir.
Hayvan satışları ile ilgili düzenlemeler nelerdir?
Kedi ve köpek dışındaki bütün hayvanlarının petshoplarda satışı serbesttir. Ancak kamuoyu yine eksik bilgilendirildiği için sanki hayvan satışı yasaklanmış gibi bir algı oluşmuştur. Yeni düzenlemeye göre petshoplarda sadece kedi ve köpeklerin satışlarının yasaklanacağı ancak üretim çiftliklerinde üretim ve satışa izin verildiği anlaşılmaktadır. Yani bir kişi petshopa gidip katalog üzerinden ben şu cins kediyi satın almak istiyorum derse, o petshop üretim çiftliği aracılığı ile hayvanı satabilecektir. Merdiven altı üretim daha da artacak ve olan yine hayvanlara olacaktır. Ayrıca petshoplarda kedi ve köpek dışındaki canlıların satış izni halen devam etmektedir. Bizler petshop ve üretim çiftliklerinin her ikisinin de hayvan üretim ve satışı konusunda yasaklanması gerektiğini düşünmekteyiz. Hayvanlar çok kötü şartlarda sadece üretim ve satış amaçlı yaşatılmakta, bakımsız olmakta, devamlı doğum yaptırılmakta ve yaşam hakkı gasp edilmektedir. Hayvan bedeni üzerinden ticaret, hayvan hakkının en temel ihlalidir. Geçtiğimiz günlerde cins köpeklerin ses çıkarmamaları için ses tellerinin kesildiğini hep birlikte izledik. İşte ne yazık ki, ticari amaçlı üretim tesisleri hem denetimden uzak hem de hayvanın sağlığına ciddi şekilde zarar vermektedir. Bir yanda Satın alma sahiplen derken bu sektöre kanunla destek vermek akıl karı değildir. Barınaklarda ve sokakta yuva bekleyen binlerce can varken, bu işin ticaretine destek vermek hayvanı ne sevmek ne de korumaktır. Beklerdik ki; bu yasa ile evcil hayvan satışı yasaklansın, yuva bekleyen canları sahiplendirmek için teşvik maddeleri eklensin. Ancak bunun tam tersi bir tablo ile teklif yasalaştı.
Sahipli / sahipsiz hayvanlara karşı işlenen suçlarda şikayet hakkını nasıl kullanabiliriz?
Belediyeler tarafından sahipsiz sokak hayvanlarına karşı yapılan kötü muameleye karşı herhangi bir idari ve adli yaptırım getirilmemiştir. Bu kamu kurumlarındaki personelin ve çalışanın denetimini ortadan kaldıracak bir düzenlemedir. Hiçbir cezai yaptırım olmaması son derece sakıncalıdır. Doğal Yaşam Parkları adı altında sokak hayvanlarının bilinmeze götürülmesi, bu parkların kuruluş yetkisinin tamamen İdareye verilmesi, hayvanların akıbeti açısından son derece endişe vericidir. Sokak hayvanlarının yaşam hakkı konusunda ciddi sıkıntı yaratacak bir tablo ile karşı karşıyayız. Bir çok Belediye kanundan doğan bu hak sayesinde sahipsiz hayvanları toplayıp doğal park adı altında hayvanları ölüme terk edecektir. 5199 s.kanunun 28/A maddesine göre suç sayılan eylemlerde (nesli yok olma tehlikesi altında olan hayvanı öldürmek, ev hayvanını veya evcil hayvanı kasten öldürmek, hayvanla cinsel ilişkide bulunmak ) şayet bu eylemler sahipsiz hayvanlara karşı işlendi ise yahut sahibi tarafından sahipli hayvana karşı işlendi ise; şikayet hakkı ne yazık ki bizlerin elinden alınmaktadır. Bir muhakeme şartı olarak Tarım ve Orman Bakanlığının il/ilçe Müdürlüklerinin Cumhuriyet Savcılığına Başvurması ile soruşturma açılabilmektedir. Yani kısaca bundan sonra bir hayvan kasten öldürüldüğünde veya tecavüze uğradığında şikayet etme hakkımız elimizden alınmaktadır. Cumhuriyet Savcılığı resen soruşturma dahi başlatamayacaktır. Hayvana karşı işlenen suçlarda soruşturma açılması Bakanlığın insiyatifine, insafına ve duyarlılığına bırakılmamalıdır.
Turistik ve eğlence amaçlı hayvan gösterileri ile ilgili düzenlemeyi anlatır mısınız?
Yunus parkları ve kara ve su sirklerinin yenilerinin kurulması yasaklanmıştır. Yeni parkların açılmaması yönünden olumlu bir gelişmedir. Ancak ne var ki mevcut sirk ve yunus parklarının işletilmesi yasaklanmamış, faaliyetlerine devam edecek olmaları sebebi ile topyekün bir çözüm sağlanmamıştır. Yunus parkları ve sirklerdeki hayvanların para kazanmak amacı ile sömürülmesi hayvanın yaşam hakkına saldırıdır. Çocuklar hayvanat bahçeleri, yunus parkları ve hayvanlı sirklere gidince hayvan sevgisini öğrenmez. Bu algı ile hareket edebilirsek gerçek hayvan sevgisini öğretebiliriz. Sirkte fili gösterip, sokaktaki köpeğe taş atarak sevgi öğretilmez. Yani burada iş biraz da ailelere düşmektedir. Bir kediyi-köpeği besleyerek, bir kap suyu evimizin dışına koyarak öğretebiliriz hayvan sevgisini.
Hukuki uyuşmazlıklar nedeni ile sahipli hayvanlar ile ilgili yeni bir düzenleme var mı?
Olumlu düzenleme olarak ev hayvanının haczedilmeyeceği konusu yasada hükme bağlanmıştır. Bundan sonra ticari amaç güdülmeksizin bakılan ev hayvanı sahibinin borcundan dolayı haczedilemeyecektir. Ancak özellikle kat mülkiyeti kanunu açısından yeni bir düzenleme beklerken, bu konu ile ilgili hiçbir madde eklenmemesi konuyu yine sürümcemede bırakmıştır. Özellikle hayvan tahliyeleri ile ilgili davalar sebebi ile bir çok hayvan sahibi, apartman yönetimi ile karşı karşıya gelmektedir. Sahipli kedi ve köpeklere dijital kimlik yani çip uygulaması zorunlu hale gelmiştir. Antalya için bu yılın sonuna kadar sahipli hayvanların dijital kimliklendirilmesi gerekmektedir. Sahipli hayvanını sokağa terk eden kişilere karşı 2 bin lira idari para cezası getirilmiştir. Bu para cezası caydırıcılılıktan son derece uzaktır. Özellikle bir heves uğruna sahiplenilen sonra da tüy döküyor, alerjim var vb. bahaneler üretip evdeki canları sokağa atanlara karşı ciddi bir yaptırım uygulanması daha doğru bir yaklaşım olurdu.
Son olarak neler söylemek istersiniz?
Sonuç olarak; yeni yasa ile hayvanların can statüsüne konulduğu iddia ediliyor ise de; maddeleri incelediğimiz zaman ne yazık ki kamuoyunu rahatlatmaya yönelik gerçekçi olmayan bir takım maddelerin eklendiğini görüyoruz. Bazı olumlu maddeler yasaya eklenmiş olsa da; bu düzenlemeler yeterli değildir. Bu yasa ile üzülerek belirtirim ki; hayvanlara karşı işlenen suçları izlemeye devam ederiz. Ancak biz hayvan severler hayvan hakları konusunda mücadelemizi sürdürmeye devam edeceğiz. Antalya özelinde Antalya Barosu yunus parklarının kaldırılmasına yönelik eylemler gerçekleştirilmişti. Hayvana karşı işlenen suçlar ile ilgili bir çok dava bulunmaktadır. Ancak bu dosyalarda mevcut kanun gereği hayvan sahipli ise mala zarar verme kapsamında yargılama yapılabilmektedir.